Nicefor Czernichowski
16.11.1965
Nicefor Czernichowski ? - 1674
Jednym z pierwszych, znanych nam z imienia i nazwiska Polaków, którzy wbrew własnej woli trafili na Syberię był Nikifor Czernichowski, syn Romana, szlachcic z Żytomierszczyzny. Polak, a w każdym razie poddany polskiego króla i obywatel Rzeczpospolitej Obojga Narodów, został zagarnięty w 1632 r. do rosyjskiej niewoli i zesłany na Syberię, podbijaną i zagospodarowywaną krainę, cierpiącą na brak osadników. Problem ten władze carskie rozwiązywały zsyłając wojennych jeńców za Ural, gdzie pełnili służbę wojskową lub urzędnicza. Dużą grupę wśród przymusowych osiedleńców stanowili Polacy, uczestnicy polsko-rosyjskich wojen, tak liczni, że zdaniem XVII-wiecznego kartografa holenderskiego na Syberii były całe miasta zamieszkane przez Polaków. Wśród nich znalazł się Czernichowski, który służył początkowo jako kozacki setnik w Jenisejsku, potem ochraniał szlaki handlowe nad górną Leną. Od 1652 kierował warzelnią soli w miejscowości Ust-Kutsk i zapewne pamięć o nim nie dotrwałaby naszych czasów, gdyby nie honorowa, krwawa rozprawa z wojewodą ilimskim Laurentym Obuchowem, który zgwałciwszy siostrę, bądź według innej wersji żonę Nikifora, zapłacił za pohańbienie kobiety gardłem. Spodziewając się srogiej kary za zabójstwo carskiego urzędnika umknął Czernichowski wraz z grupą Kozaków nad Amur, gdzie na miejscu dawnego rosyjskiego fortu Ałbazin, zniszczonego przez Chińczyków, wystawił własną forteczkę nazwaną, od herbu, którym się pieczętował, Jaksa. Z czasem Jaksa stała się małym, niezależnym państewkiem, do którego ściągały niespokojne duchy z rosyjsko-chińskiego pogranicza. Czernichowski nawiązał stosunki z administracją Państwa Środka, a korespondencja prowadzona była także w języku polskim, co może świadczyć o tym, że po drugiej stronie Amuru również znaleźli się Polacy, być może uciekinierzy z syberyjskiego zesłania. Przedsiębiorczy Polak wiedział jednak, że nie utrzyma długo niezależności. Przyjął przebaczenie i służył carowi jako ałbaziński wicewojewoda aż do śmierci ok.1674 r. Zagospodarowując nadamurskie ziemie stał się pionierem rosyjskiego osadnictwa na tych terenach i niejako wytyczył na kolejne lata kierunek rosyjskiej ekspansji na chińskim pograniczu. Część historyków utożsamia nawet Czernichowskiego z autorem jednego z najwcześniejszych opisów Syberii, byłby zatem także pierwszym w długim szeregu Polaków – badaczy tej krainy.
