Wojciech Kossak
31.12.1856
Wojciech Kossak urodził się w Paryżu 31 grudnia 1856 roku, wraz z bratem bliźniakiem. Rodzicami byli Juliusz Kossak, młody malarz, a matką Zofia z Gałczyńskich. Rodzina utrzymywała się w Paryżu tylko dzięki finansowej pomocy rodziców matki Wojciecha. Sytuacja ta spowodowała, iż w roku 1861 rodzina powróciła do Warszawy.
W roku 1863 Wojciech zaczął uczęszczać do III Gimnazjum w Warszawie, gdzie ukończył cztery klasy niższe i dwie wyższe. Chęć zapewnienia dzieciom możliwości uczęszczania do Polskiej szkoły, z także niemożność swobodnego tworzenia przez Juliusza dzieł o tematyce historycznej, spowodowała przeniesienie się rodziny Kossaków do Krakowa. Zamieszkali oni w dworku przy ulicy Zwierzynieckiej, zwanym później Kossakówką.
Od września 1870 roku Wojciech został uczniem Gimnazjum imienia Św. Anny, w którym z kłopotami ukończył czwarta klasę. W czerwcu 1871 roku ojciec zapisał go do Szkoły sztuk Pięknych w Krakowie. W szkole studiował pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza. Po dwóch latach nauki w Krakowie ojciec zawiózł go do Monachium, gdzie studiował malarstwo u profesorów: Aleksandra Strähubera i Aleksandra Wagnera, na tamtejszej akademii.
Po dwóch latach nauki w Monachium wrócił do Krakowa, aby odbyć służbę wojskową jako jednoroczny ochotnik w 1 CK Pułku Ułanów. Dopełnienie obowiązku służby w austriackiej armii związane było z planowanym wyjazdem do Paryża. W roku 1877 po zdanym egzaminie został mianowany podporucznikiem rezerwy.
W listopadzie 1877 roku Kossak wyjechał na dalsze studia do Paryża gdzie przebywał pięć lat. Tu też zaczęły powstawać jego pierwsze obrazy o tematyce batalistycznej. Pobyt w Paryżu, choć udany nie przyniósł mu malarskiej sławy. Jedynie w roku 1882 stał się bohaterem dnia gdy na wernisażu Paryskiego Salonu zobaczywszy swój obraz powieszony w wyjątkowo niekorzystnym miejscu wyciął go z ram i zabrał z wystawy.
W 1883 roku Kossak powrócił do Krakowa gdzie spędził kolejnych dziesięć lat. W dniu 16 lipca 1884 roku zawarł związek małżeński z Maria Kisielnicką.
Wystawiane przez niego kolejne prace zaczęły zdobywać uznanie. Obraz „Artyleria w ogniu” został zakupiony do muzeum cesarskiego w Peszcie. W roku 1886 obraz „Hura, atak Landwehry” został zakupiony przez cesarza Franciszka Józefa do swoich prywatnych zbiorów.
W okresie tym malarz tworzy szereg obrazów z historii Polski, m.in. olbrzymią (170x250 cm) „Olszynkę Grochowską”. Przedstawiał on walkę 4 Pułku Piechoty Liniowej na przedpolach Warszawy w dniu 25 lutego 1831 roku. Obraz został nagrodzony medalem na Wystawie Sztuki Polskiej w Krakowie, a dzięki wielokrotnym reprodukcjom w wydawnictwach ukształtował obraz tej bitwy w świadomości Polaków. W roku 1915 obraz spłonął w pożarze pałacu Mycielskich w Boroniczach.
W związku ze zbliżającą się stuleciem wybuchu Powstania Kościuszkowskiego zrodziła się myśl namalowania panoramy bitwy pod Racławicami. Panorama miła być wystawiona na Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie w 1894 roku. Mierząca 1800 metrów kwadratowych panorama została udostępniona zwiedzającym w dniu 5 czerwca 1894 roku.
Kossak wykonał około 70% kompozycji figuralnych panoramy. Oprócz niego nad obrazem pracowali: Jan Styka, Teodor Axentowicz, Michał Sozański. Cały pejzaż wykonali monachijski malarz Ludwik Boller i Tadeusz Popiel.
Ogromne uznanie jakie zdobyła „Panorama Racławicka” zaowocowało propozycją Juliana Fałata wspólnego wykonania nowej panoramy „Berezyna”. Panorama miała powstać w Berlinie, gdzie od 10 lat Sałat miał swoją pracownię. Praca nad obrazem trwała 16 miesięcy i w kwietniu 1896 roku zaprezentowano ją publiczności.
Dzięki ogromnemu sukcesowi „Berezyny” przed Kossakiem otworzyła się możliwość pracy w Berlinie, w którym malarz pozostał do 1902 roku. W okresie tym stworzył obrazy z historii Polski, portrety berlińczyków oraz 9 obrazów dla Cesarza Wilhelma II. Obrazy te, choć zamówione przez pruskiego cesarza podkreślały chwałę polskiego i francuskiego oręża. Dobitnym świadectwem tego jest fakt przyznania mu Legii Honorowej w 1901 roku. Pomimo to w prasie polskiej ukazywały się uszczypliwe i krzywdzące artykuły nazywające Kossaka nadwornym malarzem Wilhelma II. To i coraz bardziej wroga Polakom atmosfera w Berlinie spowodowała powrót artysty do Krakowa. Pobyt w Berlinie przyniósł mu oprócz uznania krytyków i publiczności szereg nagród i odznaczeń: złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Berlinie, krzyż kawalerski Orderu Franciszka Józefa I i krzyż kawalerski Orderu Żelaznej Korony Pruskiej oraz Order Orła Czerwonego.
Na przełomie roku 1900 i 1901 powstała kolejna panorama, którą Kossak namalował wspólnie z Michałem Wywiórskim – „Bitwa pod piramidami”. Panorama została ukończona i pokazania publiczności w kwietniu 1902 roku w Warszawie.
Na przełomie roku 1903 i 1904, artysta udał się do Wiednia gdzie w 1905 roku namalował m.in. obraz „Krwawa Niedziela w Petersburgu”. Obraz wystawiany w Wiedniu, Paryżu i Londynie. Wszędzie zdobywając entuzjastyczne oceny.
W listopadzie 1905 roku Kossak wyjechał do Londynu gdzie przebywał do połowy 1907 roku, wykonując głownie portrety arystokracji, ludzi związanych z jeździectwem oraz koni.
Po powrocie do Krakowa oprócz pracy artystycznej artysta zaczął działać w Towarzystwie Sztuk Pięknych w Krakowie, którego w roku 1914 został prezesem. Od 1913 roku był profesorem w Szkole Sztuk Pięknych.
Po wybuchu wojny został zmobilizowany do armii austriackiej w roku 1915 złożył prośbę o zwolnienie go ze służby, aby móc wstąpić do Legionów Polskich. Władze austriackie odmówiły. Resztę wojny spędził służąc w Warszawie, by w październiku 1918 roku rozpocząć służbę w stopniu majora w odrodzonym Wojsku Polskim w 3 Pułku Ułanów.
We wrześniu 1919 roku opuścił służbę w wojsku i w charakterze kuriera dyplomatycznego wyjechał do Francji i USA. Odwiedził tam wiele ośrodków polonijnych a jego „Konny Portret gen. Johna Johana Pershinga” trafił do Akademii Wojskowej w West – Point.
W okresie międzywojennym Kossak namalował wiele portretów i scen rodzajowych, na które był ogromny popyt. Oprócz tego wielkie płótna historyczne takie jak np.: „Kirchom” (1926) czy „Grunwald” (1931). Ten ostatni spotkał się z chłodnym przyjęciem krytyki. W 1936 roku Ministerstwo spraw Wojskowych zamówiło u niego wielki tryptyk (200x600cm) „Wizja Wojska Polskiego”.
Po wybuchu wojny został ponownie wybrany na prezesa Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. W czasie okupacji malował sceny rodzajowe i portrety za które zapłatą często była żywność, węgiel itp. Gdy zwrócono się do niego o namalowanie portretu Generalnego Gubernatora Hansa Franka zdecydowanie odmówił.
Zmarł 29 lipca 1942 roku i został pochowany na Cmentarzu Rakowieckim w Krakowie.
Wojciech Kossak był wybitnych batalista obdarzonym ogromnym talentem. Jego obrazy „żyły” w świadomości Polaków i odegrały ogromna role w kształtowaniu postaw patriotycznych narodu. Niezwykła łatwość malowania (stworzył około 2 000 obrazów), powodzenie i łatwość sprzedaży prac spowodowały, iż oprócz wybitnych obrazów namalował setki przeciętnych.
Jednak to nie one, ale te wspaniałe prace sławiące polski oręż są podstawą do oceny jego artystycznych dokonań.
