Wspólnota Polska
historia
.wspolnotapolska.org.pl

Dezydery Chłapowski

23.05.1788

Był synem Józefa, starosty kościańskiego, oraz Urszuli z Moszczeńskich.
Początkowo uczył się w domu, nastepnie w Kolegium OO. Pijarów w Rydzynie. W 14 roku życia został zapisany przez ojca – jako kadet – do pruskiego pułku dragonów szefostwa gen. Brüsewitza. Skierowany do Instytutu Oficerów Inspekcji Berlińskiej, przez 3 lata, do 1805 r., był jego słuchaczem. Uzyskał stopień porucznika.

 

Po zajęciu Berlina przez wojska francuskie (1806 r.) jako pierwszy przywiózł informacje o klęsce Prus do Poznania. Tam też wstąpił do gwardii honorowej cesarza Francuzów Napoleona I i wyróżnił się w jego obecności. W szeregach 9 pp odbył kampanię 1807 r. na Pomorzu. Podczas oblężenia Gdańska 26 marca dostał się do niewoli. Po podpisaniu pokoju w Tylży został zwolniony. Awansowany na kapitana, otrzymał funkcję adiutanta gen. Jana Henryka Dąbrowskiego.Już 21 lutego 1808 r. powołano go do Paryża na stanowisko oficera ordynansowego cesarza Napoleona I.

 

Ukończył studia wojskowe w paryskiej szkole politechnicznej. U boku cesarza odbył kampanie hiszpańską (1808 r.) i austriacką (1809 r.). Szczególnie wyróżnił się w bitwie pod Eckmühl, za co otrzymał tytuł barona cesarstwa. W styczniu 1811 r. objął stanowisko szefa szwadronu (podpułkownika) w słynnym polskim pułku szwoleżerów, wchodzącym w skład gwardii. W jego szeregach odbył kampanię rosyjską (1812 r.) oraz saską (1813 r.). Dowiedziawszy się przypadkiem o planie Napoleona I oddania Księstwa Warszawskiego carowi Aleksandrowi I w zamian za pokój, podał się do dymisji, którą otrzymał 19 czerwca.


Do Wielkopolski powrócił latem 1815 r. o kontraktem przejął zadłużone i zaniedbane majątki ojca: Turew, Woronowo, Rąbin, Rąbinek oraz Podborze.

 

Celem pogłębienia wiedzy rolniczej w 1818 r. wyjechał do Holkham w hrabstwie Norfolk, gdzie pracował na roli, a następnie w Akademii Rolniczej w Edynburgu zapoznawał się z zasadami nowoczesnej agronomii.

 

Po powrocie do kraju (1819 r.) zastosował w swoich dobrach nowe zasady działalności. W miejsce stosowanej dotąd trójpolówki wprowadził czteropolowy płodozmian norfolski. Sprowadzał i upowszechniał nowoczesne maszyny rolnicze, siał wzbogacającą glebę koniczynę. Unowocześnił hodowlę zwierząt, wprowadził nieznane w Wielkopolsce rasy owiec, koni i bydła. Dzięki temu prowadził intensywniejszą uprawę ziemi i uzyskiwał lepsze zaopatrzenie gospodarstwa w pasze. To z kolei umożliwiało powiększanie inwentarza i ta drogą zwiększenie nawożenia. W Turwi zbudował własny przemysł rolniczy: dysponował cukrownią, gorzelnią, olejarnią i browarem. Jak zauważono, Rewolucyjna wówczas koncepcja rolnicza Chłapowskiego zakładała również przekonstruowanie krajobrazu, przede wszystkim poprzez wprowadzenie gęstej sieci zadrzewień śródpolnych. Zadrzewienia te miały spełniać nie tylko zasadniczą funkcję wiatrochronów, lecz również wiele innych – ekonomicznych (np. produkcja drewna, miodu), biologicznych (schronienie i miejsce występowania zwierząt dziko żyjących) oraz estetycznych. Generał Chłapowski obsadzał pastwiska ciernistymi krzewami głogów, które stanowiły znakomite zagrody dla pasących się zwierząt. Osuszał miejsca nadmiernie podmokłe, czym zapoczątkował gospodarkę melioracyjną na tych terenach. Zdając sobie sprawę z niskiej wiedzy agronomicznej w kraju przyjmował i uczył praktykantów.
Był jednym z inicjatorów Ziemstwa Kredytowego, członkiem dyrekcji Towarzystwa Ubezpieczeń od Ognia. W 1827 r. został wybrany do pierwszego Sejmu w Poznaniu, zaś w 1830 r. objął funkcję jego wicemarszałka.
W 1821 r. ożenił się z Anną Grudzińską,, siostrą wielkiego księcia Konstantego.

 

Po wybuchu powstania listopadowego przyjechał do Warszawy i zgłosił się do służby w Wojsku Polskim. Przedstawił plan działań zaczepnych oraz organizacji działań partyzanckich na Litwie i Wołyniu. Został on jednak odrzucony przez dyktatora gen. Józefa Chłopickiego. Dopiero po jego rezygnacji ze stanowiska otrzymał powołanie do służby czynnej. Na czele brygady kawalerii wziął m.in. udział w bitwie pod Grochowem (25 lutego 1831). Mimo swoich dużych umiejętności wojskowych nie był należycie wykorzystywany przez polskie dowództwo. Wysłany na Litwę i awansowany na gen. bryg. (13 czerwca), wobec niezdecydowania przełożonego gen. Giełguda jego ofensywne plany nie zostały zrealizowane. Jak pisał Szymon Askenazy Ta śmiała, tyle obiecujaca wyprawa litewska skończyła się, jak wiadomo, najopłakaniej, lecz nie z jego winy. Wina główna, najniezawodniej, obciąża nieszczęśliwego Giełguda, który pokrzyżował pierwotne rzutkie intencje Chłapowskiego, zepchnął go z przywództwa, sprowadził z drogi i sam własne błędy przepłacił życiem.

 

13 lipca oddziały polskie z gen. Chłapowskim przekroczyły granicę Prus. Tam dopiero dotarła do niego nominacja na gen. dyw. i głównodowodzącego na Litwie (z 29 czerwca). Początkowo pozostawał z internowanymi żołnierzami, nastepnie jako poddany pruski został skazany na 2 lata więzienia. Karę odbywał w Szczecinie. Opracował wówczas podręcznik O rolnictwie.
Po zwolnieniu powrócił do swojego majątku. Był współtwórcą słynnego Bazaru Poznańskiego. Wspólnie z Karolem Marcinkowskim zamierzał założyć akademię rolniczą.

 

Podczas powstania wielkopolskiego w 1848 r. organizował oddziały w swoim powiecie. Po jego upadku został członkiem izby wyższej pruskiego parlamentu, Izby Panów.

 

Miał duży wpływ na otoczenie, chociaż nie był lubiany z powodu surowości zasad i poglądów ultrakatolickich.
Zmarł 27 marca 1879 r. i został pochowany w Rąbiniu.
Był odznaczony orderem Virtuti Militari 3 kl. i Legią Honorową 5 kl.