Wspólnota Polska
historia
.wspolnotapolska.org.pl

św. Urszula Ledóchowska

17.04.1865-29.05.2013

Urszula Ledóchowska urodziła się 17 kwietnia 1865 r.( w Poniedziałek Wielkanocny) w Loosdorf w Austrii, jako najstarsze z dziewięciorga dzieci hrabiego Antoniego Halki-Ledóchowskiego, kapitana huzarów i cesarskiego szambelana oraz Józefiny z domu hrabiów Salis Lezers. Na Chrzcie świętym otrzymała imiona Julia Maria. Po ojcu wywodziła się ze starej i zasłużonej w dziejach Polski rodziny. Ród uzyskał miano Ledóchowskich, gdy w 1457 roku rycerz Halka otrzymał od króla Kazimierza Jagiellończyka wieś Ledóchów. Przodek  Julii, Stanisław Ledóchowski (1666 - 1725), był wojewodą wołyńskim i marszałkiem generalnym konfederacji tarnogrodzkiej. Jej pradziad, Antoni (1755 - 1835) uzyskał dla rodziny tytuł hrabiowski. Dziadek Ignacy Hilary Ledóchowski (1789 - 1870), był generałem brygady wojska polskiego i komendantem twierdzy Modlin w czasie powstania listopadowego. Kardynał prymas Mieczysław Ledóchowski, więziony przez Prusaków w Ostrowie Wielkopolskim za upominanie się o prawa Polaków, był jej stryjem. Po powstaniu listopadowym rodzina Ledóchowskich opuściła Polskę i osiadła w Austrii. Spośród pozostałych ośmiorga dzieci Antoniego i Józefiny troje zmarło przed przyjściem na świat Julii. Pozostałe to: bł. Maria Teresa (zm. 1922), założycielka Sodalicji Św. Piotra Klawera dla Misji Afrykańskich, zwana też matką czarnej Afryki, sługa Boży Włodzimierz (zm. 1942), latach 1915-42 pełnił funkcję generała zakonu jezuitów, Ernestyna (zm. 1943), Franciszek (zm. 1953) i Ignacy (zm. 1945), zamęczony w niemieckim obozie koncentracyjnym. Julia dorastała w rodzinie głęboko religijnej, czego najlepszym dowodem są zakonne powołania trójki spośród sześciorga dzieci, które osiągnęły wiek dojrzały. Matka codziennie uczestniczyła w Mszy św., wspomagała chorych i opuszczonych. Oboje rodzice przykładali wiele uwagi i wysiłku do starannego wychowania i wykształcenia dzieci. W 1873 r., w związku z utratą zainwestowanych kapitałów, Antoni Ledóchowski został zmuszony do sprzedania majątku Losdorf i cała rodzina zamieszkała w wynajętym mieszkaniu, w miasteczku St. Pölten. Tutaj od 1874 r. uczęszczała Julia wraz z rodzeństwem do szkoły w Instytucie Najświętszej Maryi Panny prowadzonym przez Panie Angielskie. W instytucie przyjęła pierwszą Komunię świętą oraz sakrament bierzmowania. Dzięki atmosferze domu rodzinnego miała szczęśliwe dzieciństwo. Pobierała lekcje malarstwa, literatury i języków obcych, lubiła sport, jeździła konno i na łyżwach, pływała, chętnie tańczyła. Co najważniejsze jednak, od najwcześniejszych lat doświadczała i uczyła się wzajemnej miłości, dobroci i radości. Z tym kapitałem weszła w dorosłe życie.W 1883 roku, gdy Julia miała już osiemnaście lat i ukończyła naukę w Instytucie, rodzina przeniosła się z Austrii do Polski, do Galicji, gdzie w we wsi (podówczas jeszcze miasteczku) Lipnicy Murowanej, Antoni Ledóchowski kupił niewielki majątek.


Po dwóch latach stosunkowo spokojnego życia nastąpiła tragedia. Ojciec i starsza siostra Maria Teresa zachorowali zimą 1885 r. na ospę. Przebieg choroby u obojga był bardzo ciężki. Ojciec nie zdołał pokonać zarazy i wkrótce zmarł, córka po kilku tygodniach zmagań z chorobą ozdrowiała, jednak ospa pozostawiła na jej twarzy ślady niszcząc na zawsze urodę. Nigdy również nie powróciła do pełni młodzieńczych sił. W tym stanie rzeczy nie mogła dłużej zajmować się prowadzeniem majątku i wspomaganiem matki w opiece nad młodszym rodzeństwem. Dzięki rodzinnym koneksjom, cesarz Franciszek Józef I uczynił ją damą dworu wielkiej księżnej Toskanii Alicji, która, wygnana wraz z mężem z Włoch, osiadła w Salzburgu. Rolę Marii Teresy przejęła w domu Julia. Jednak ziemiańskie życie w dworze, rola żony i matki nie były jej pisane. Wychowywana od najmłodszych lat w głęboko religijnej atmosferze odczuwała coraz silniejsze powołanie do życia zakonnego. Uzyskawszy wreszcie od matki pozwolenie, Julia wstąpiła w 1886 r., wieku 21, do zakonu urszulanek Unii Rzymskiej w Krakowie, przyjmując zakonne imię Urszula. 28 kwietnia 1889 r. złożyła śluby wieczyste. Teraz rozpoczęła uzupełnianie  wykształcenia i równocześnie podjęła pracę nauczycielską i wychowawczą w internacie  sióstr Urszulanek w Krakowie. W 1896 r. wyjechała do Francji, dla lepszego opanowania języka i zdobycia dyplomu wykwalifikowanego nauczyciela francuskiego. Po powrocie z Francji nadal uczyła w internacie urszulanek, którym kierowała od 1904 r. W 1904 r. została wybrana przełożoną klasztoru krakowskiego. W dwa lata później otworzyła żeński internat akademicki i założyła pierwszą w Polsce Sodalicję Mariańską krakowskich studentek. W 1907 roku wyjechała do Rzymu, aby w imieniu polskich klasztorów urszulańskich przedstawić papieżowi Piusowi X projekt zmian w Konstytucjach zakonnych oraz zamiar stworzenia instytucji wychowawczej dla młodzieży polskiej na terenie Rosji. Projekt zyskał aprobatę Papieża. W tym samym jeszcze roku, na prośbę proboszcza polskiej parafii św. Katarzyny wyjechała do Petersburga, aby objąć kierownictwo internatu dla dziewcząt przy parafialnym gimnazjum. W styczniu 1908 r. został erygowany klasztor urszulanek w Petersburgu , a Urszula zostaje jego zakonspirowana przełożoną. Klasztor rozwijał się powoli, Urszula przyjmowała pierwsze nowicjuszki. Wkrótce podjęła też naukę języka fińskiego, chcąc zapewnić opiekę religijną Finom zamieszkującym wioski położone w pobliżu Petersburga. Podjęła współpracę z Polonią i założyła Sodalicję Mariańską Pań. W dwa lata później rozszerzyła zakres działalności wychowawczej i apostolskiej na Finlandię, dokąd przeniosła się na stałe w 1911 r. po wysiedleniu jej przez władze rosyjskie z Petersburga. Nad Zatoką Fińską powstał "Merentähti (Gwiazda Morza) - dom dla wspólnoty i - realizujące idee pedagogiczne matki Urszuli - gimnazjum z internatem dla dziewcząt.
Po wybuchu I wojny światowej Urszula Ledóchowska, jako poddana austriacka, została zmuszona przez władze carskie do opuszczenia Rosji. Przeniosła wówczas swoją działalność do krajów skandynawskich - najpierw do Szwecji a później Danii. Wspólnie z wyjeżdżającymi kolejno z Petersburga siostrami zorganizowała  Instytut Języków Obcych dla młodzieży, szkołę gospodarczą i ochronkę dla sierot po polskich robotnikach - emigrantach. W Szwecji założyła katolickie pismo, zorganizowała Sodalicję Mariańską, rozpoczęła też działalność wśród miejscowych Polaków, organizując dla nich pomoc materialną. W czasie wojny podjęła współpracę z Komitetem Pomocy Ofiarom Wojny, zorganizowanym w Szwajcarii m.in. przez H. Sienkiewicza. Wędrując po Skandynawii prowadziła różnorodną działalność, mającą na celu uzyskanie pomocy dla Polaków dotkniętych nieszczęściami wojny i zainteresowanie opinii publicznej sprawą niepodległości Polski. W trakcie licznych podróży wygłosiła prawie 50 odczytów. Jej słowa budziły sumienia i jednoczyły w organizowaniu pomocy materialnej i moralnej dla ojczyzny. Miłość do ojczyzny nakazała jej po wojnie wrócić do odrodzonej Polski i rozpocząć pracę "od podstaw". Osiadła wraz z  petersburskimi urszulankami  i przywiezionymi z Danii dziećmi  - sierotami po polskich emigrantach, w Pniewach pod Poznaniem, gdzie zbudowała dom macierzysty dla nowej gałęzi Zgromadzenia, urszulanek "szarych". Stolica Święta przeniosła status prawny autonomicznego domu urszulanek w Petersburgu na Pniewy i przekształciła wspólnotę w Zgromadzenie Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego. 7 czerwca 1920 r. Urszula Ledóchowska otrzymała od Stolicy Świętej pozwolenie na utworzenie nowego Zgromadzenia. Konstytucje Zgromadzenia otrzymały pierwszą aprobatę Stolicy Świętej 4 VI 1923, a definitywną - 21 XI 1930. W staraniach o zatwierdzenie nowego zgromadzenia przez papieża Benedykta XV, wspierał ją brat, Włodzimierz Ledóchowski, wówczas generał jezuitów. Nowy zakon miał się opierać o duchowość urszulańską oraz tradycję pracy wychowawczej jako uprzywilejowanego narzędzia ewangelizacji. Miał poszukiwać jednocześnie takich form pracy, które będą odpowiadać nowym potrzebom, w tym szczególnie działalności wśród ludzi uboższych. Od tej chwili rozpoczął się żywiołowy rozwój Zgromadzenia pod kierunkiem matki Urszuli. Dzięki niespotykanej aktywności Założycielki. w Pniewach powstał zakład opiekuńczo - wychowawczy, Małe Gimnazjum im. Piusa X dla chłopców, Małe Seminarium dla dziewcząt z powołaniem misyjnym, Szkoła Powszechna, Seminarium Gospodarstwa Domowego oraz internat przyszkolny. Równocześnie organizowano kolonie letnie dla dzieci i młodzieży i rekolekcje dla inteligencji. Działała tu też drukarnia i gospodarstwo rolne. Powstawały także nowe placówki Zgromadzenia: w Sieradzu, Łodzi, Poznaniu, Czarnym Borze pod Wilnem i Warszawie. Matka Urszula przeszczepiła na grunt Polski Krucjatę Eucharystyczną, która pod koniec jej życia obejmowała blisko 200.000 dzieci. Dwie drukarnie Zgromadzenia wspierały wychowanie - przede wszystkim dzieci i młodzieży - przez dobrą książkę (m. Urszula sama napisała kilka powieści dla dzieci) i wydawnictwa o charakterze formacyjnym (Dzwonek Św. Olafa, Hostia, Orędowniczek Eucharystyczny).
Liczne podróże zagraniczne matki Urszuli owocowały tworzeniem nowych placówek. W 1928 roku powstała pierwsza wspólnota szarych urszulanek w Rzymie, a przy niej - dom akademicki dla młodzieży polskiej i włoskiej. Wkrótce Zgromadzenie otwarło tu także dom generalny. W 1932 roku siostry podjęły pracę wśród ubogich na przedmieściach Rzymu. Od 1930 Zgromadzenie, towarzysząc dziewczętom jadącym do pracy zarobkowej w fabrykach jedwabiu, organizowało pierwsze domy we Francji. Praca matki Urszuli została doceniona przez władze Rzeczypospolitej. W 1927 r. otrzymała Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, w 1930 - Krzyż Niepodległości, a w 1937 - Złoty Krzyż Zasługi. W 1939 zbudowała w rodzinnej Lipnicy swoje ostatnie dzieło w Polsce - ochronkę dla dzieci.


W maju 1939 roku matka Urszula wyjechała do Rzymu. Tam choroba nowotworowa, na którą cierpiała od dłuższego czasu ostatecznie ją pokonała. Zmarła 29 maja, na rękach brata Włodzimierza. W chwili śmierci Założycielki Zgromadzenie liczyło około 800 sióstr w 37 wspólnotach w Polsce, we Włoszech i we Francji. Matka Urszula zmarła w opinii świętości - takie było powszechne mniemanie w kręgach duchowieństwa, zakonów i osób świeckich, wśród których wielu było świadkami jej życia w służbie Boga i Kościoła. O świętości matki Urszuli przekonane były przede wszystkim Jej siostry ze Zgromadzenia. Została pochowana w Rzymie, w grobowcu Zgromadzenia na cmentarzu Campo Verano.
20 czerwca 1983 r. matka Urszula Ledóchowska została beatyfikowana w Poznaniu przez Jana Pawła II. Była to pierwsza beatyfikacja na polskiej ziemi. Po beatyfikacji kult błogosławionej Urszuli szerzył się w Polsce i poza jej granicami. Wzniesiono kilkanaście kościołów i kaplic pod Jej wezwaniem, stała się bł. Urszula Patronką Archidiecezji Poznańskiej i wielu polskich parafii. W 50 rocznicę śmierci Błogosławionej, w 1989 r., zachowane od zniszczenia ciało bł. Urszuli zostało przewiezione z Rzymu do Pniew i złożone w kaplicy domu macierzystego.


Podczas pożegnania relikwii bł. Urszuli w Rzymie papież, Jan Paweł II mówił: "Żegnamy Cię serdecznie. Wiemy, że ziemia ojczysta ma prawo do Twojej obecności. Że tam właśnie w Pniewach na prastarej ziemi piastowskiej w Wielkopolsce jest główne gniazdo Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Szarych. Tam powinnaś spocząć".
18 maja 2003 r. papież Jan Paweł II, przy współudziale duchowieństwa i wielu pielgrzymów z Polski, dokonał kanonizacji Matki Urszuli Ledóchowskiej.

 

Po śmierci założycielki zaczął się drugi etap historii Zgromadzenia, będący niełatwym sprawdzianem jego prężności duchowej i apostolskiej. Działania wojenne i polityka władz okupacyjnych zmusiły siostry do opuszczenia wielu domów, zwłaszcza na terenach wcielonych do Rzeszy i zagarniętych przez Związek Radziecki. Siostry wykazały dużą elastyczność w przystosowaniu się do zmienionych warunków życia i pracy. Chociaż często same narażone na represje (ok. 200 zostało ewakuowanych, 107 znalazło się w obozach lub więzieniach niemieckich i radzieckich, 5 zostało wywiezionych na Syberię, 66 na roboty przymusowe do Niemiec), siostry opiekowały się chorymi i więźniami wojennymi (w Polsce, szczególnie w Sieradzu, a także we Włoszech, we Francji), prowadziły tajne nauczanie w zakresie szkół powszechnych i średnich, domy dziecka i bezpłatne kuchnie dla potrzebujących. Włączyły się w działalność konspiracyjną, w niesienie pomocy wysiedlonym, jeńcom, uciekinierom, prześladowanym, również Żydom. Ratowały dzieci żydowskie, ukrywając je w swych domach. Cztery siostry zginęły przy udzielaniu pomocy rannym podczas powstania warszawskiego. Dwie dotarły do Nowej Zelandii (1944) wraz z 736 dziećmi polskimi, po kilkuletniej tułaczce wojennej przez ZSRR, Persję i Ocean Indyjski.


Lata powojenne były czasem mozolnego dźwigania się, wraz z całą Polską, z ruin, powrotu do dawnych miejsc, szukania nowych pól działania, szczególnie w dziedzinie wychowania, nauczania i pracy charytatywnej. Polityka władz komunistycznych zmuszała do nieustannej czujności i elastyczności. Odbudowane z trudem dzieła wychowawcze zostały przez państwo zabrane. Siostry usunięto ze szkół. Zabrano siostrom szkołę gospodarstwa domowego w Pniewach i dom akademicki dla 140 studentek w Warszawie, zlikwidowano lub upaństwowiono przedszkola i bursy, zlikwidowano świetlice i biblioteki. Domy dziecka przeszły pod zarząd "Caritas". Ta sytuacja zmusiła do podjęcia nowych zadań: katechizacji i innych form pracy przy parafiach, różnego rodzaju pomocy środowisku, pracy w instytucjach kościelnych i uczelniach katolickich (KUL, ATK), pracy formacyjnej z młodzieżą.


W 1965 roku siostry wyjechały do Kanady, gdzie podjęły pracę przy polskiej parafii w Windsor (Ontario), nauczanie w szkołach kanadyjskich i w szkole polskiej oraz otworzyły własne przedszkole. Obecnie pracują również w London i w Ottawie. W 1969 roku grupa szarych urszulanek wyjechała do Argentyny, a w roku 1971 - do Brazylii. W 1976 roku Zgromadzenie podjęło pracę w Finlandii, w 1980 roku - w domach dla młodzieży, należących do Międzynarodowej organizacji "In Via", w Monachium (Niemcy). W 1988 roku siostry rozpoczęły pracę duszpasterską na Ukrainie, w 1990 - pracę misyjną na kontynencie afrykańskim (w Tanzanii) i w 1995 - na Białorusi.
Obecnie Zgromadzenie liczy około 950 sióstr 11 narodowości w prawie 100 wspólnotach w Polsce, we Włoszech, we Francji, w Finlandii, w Niemczech, na Ukrainie, na Białorusi, w Kanadzie, w Argentynie, w Brazylii i w Tanzanii.