Wspólnota Polska
historia
.wspolnotapolska.org.pl

św. Józef Sebastian Pelczar

17.01.1842-19.01.2013

Józef Sebastian Pelczar urodził się 17 stycznia 1842 r. w Korczynie pod Krosnem, w średniozamożnej, chłopskiej rodzinie Wojciecha i Marii z Mięsowiczów. Wychowywany w głęboko religijnej atmosferze już od szóstego roku życia był ministrantem w miejscowym kościele parafialnym. W korczyńskiej szkółce parafialnej, gdzie preceptorem był wiejski organista, osiągał na tyle dobre wyniki, że nauczyciel Franciszek Rogowski nakłonił rodziców do wysłania Józefa do stojącej na znacznie wyższym poziomie  szkoły głównej w Rzeszowie. Naukę rozpoczął we wrześniu 1850 r. Ponieważ także i w tej szkole osiągał bardzo dobre wyniki rodzice postanowili, że będzie się dalej kształcił w rzeszowskim gimnazjum, do którego wstąpił w 1852 r. Po ukończeniu szóstej klasy przeniósł się do Przemyśla, gdzie kształcił się jeszcze dwa lata w tutejszym gimnazjum, po czym w lipcu 1860 r. zdał maturę z wynikiem celującym. Już jako gimnazjalista Józef Sebastian podjął decyzję oddania się na służbę Bogu, czemu dał wyraz w swoim pamiętniku: "Ideały ziemskie blednieją, ideał życia widzę w poświęceniu się, a ideał poświęcenia - w kapłaństwie". Po zdaniu matury, we wrześniu 1860 r. rozpoczął studia teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu. Święcenia kapłańskie przyjął 17 lipca 1864 r. Po przyjęciu święceń, przez półtora roku pełnił służbę Bożą jako wikary w Wojutyczach i w Samborze. Ze względu na wybitne zdolności młody ksiądz został skierowany na dalsze studia do Rzymu. Był pierwszym polskim księdzem po rozbiorach kształcącym się w Rzymie. W latach 1866-1868 studiował jednocześnie na dwóch rzymskich uczelniach: Collegium Romanum (dziś Uniwersytet Gregoriański) i w Instytucie św. Apolinarego (dziś Uniwersytet Laterański), uzyskując dwa doktoraty: z prawa kanonicznego i teologii. Po powrocie do kraju został w październiku 1869 r. prefektem w seminarium przemyskim, gdzie wykładał teologię pastoralną i prawo kanoniczne. Starał się o przeniesienie do wiejskiej parafii, jednak decyzją przełożonych został skierowany w 1877 r. do  objęcia katedry historii Kościoła i prawa kanonicznego na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Podczas 22 lat pracy naukowej na Uniwersytecie trzykrotnie Józef Sebastian Pelczar był dziekanem Wydziału Teologicznego, a w latach 1882/1883 powierzono mu godność rektora krakowskiej uczelni. Podczas pełnienia tej zaszczytnej funkcji zainicjował budowę Collegium Novum.
Jako profesor i dziekan Wydziału Teologicznego zyskał sobie sławę człowieka światłego, znakomitego organizatora i przyjaciela młodzieży. 
Obok zajęć uniwersyteckich był również znakomitym kaznodzieją, nie pozostawał też obojętny na sprawy społeczne. Pragnąc realizować wytknięty sobie ideał “kapłana-Polaka, pracującego zbożnie dla ludu”, ks. Pelczar nie ograniczał się jedynie do pracy naukowej, ale ofiarnie oddawał się działalności społecznej i charytatywnej. Był aktywnym członkiem Towarzystwa św. Wincentego à Paulo i Towarzystwa Oświaty Ludowej. Przez szesnaście lat pełnił obowiązki prezesa Towarzystwa Oświaty Ludowej, które w tym czasie założyło kilkaset czytelni i wypożyczalni książek, przeprowadziło wiele bezpłatnych wykładów, wydało i rozprowadziło wśród ludu przeszło sto tysięcy książek oraz otworzyło szkołę dla służących. W 1891 roku ks. Pelczar poddał myśl utworzenia Bractwa NMP Królowej Korony Polskiej, które oprócz celów religijnych spełniało zadania społeczne, takie jak opieka nad rzemieślnikami, biednymi, sierotami i sługami (zwłaszcza chorymi i pozbawionymi pracy).
Przejęty losem zagrożonych moralnie dziewcząt oraz chorych i ubogich założył w 1894 r. w Krakowie Zgromadzenie Franciszkańskie Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego. Siostry, zwane dzisiaj popularnie sercankami, żyjąc ideami św. Franciszka z Asyżu, miały na celu szerzenie kultu Serca Jezusowego, szczególnie wśród powierzonych ich pieczy dziewcząt, ubogich, chorych, dzieci i starców.
W 1899 r. ks. prof. Józef Sebastian Pelczar został biskupem sufraganem w Przemyślu, a 17 grudnia 1900 r., po śmierci bp. Ł. Soleckiego, biskupem ordynariuszem diecezji przemyskiej.
Nowy biskup znany był społeczeństwu ze swoich przymiotów, a prasa pisała o nim jako o "znakomitym przewodniku życia duchownego, znawcy dziejów Kościoła i jego spraw, wykwintnym pisarzu, kaznodziei wielce wymownym". Podczas swojego ingresu biskup tak apelował do kapłanów: "Ukochajcie więc wszystko, co służy pożytkowi Kościoła, narodu, społeczeństwa i nie żałujcie dla spraw zbożnych ni serca, ni trudu, ni grosza. Niech waszym ideałem i waszą ambicją będzie zrobić za życia jak najwięcej dobrego, w szczególności zaś, jeżeli ktoś jest pasterzem, podnieść pod każdym względem parafię, ozdobić jej świątynię, założyć w niej ochronkę czy szpitalik lub dom przytułku, a potem umrzeć w Panu bez pieniędzy i długów, ale z wielkim snopem zasług w ręku".
Biskup Pelczar postępował zgodnie z tymi słowami. Za jego sprawą w diecezji przemyskiej została rozbudowana sieć ochronek i zakładów dobroczynnych. W czasie pierwszej wojny światowej utworzył Komitety Opieki, które pomagały rannym żołnierzom, kalekom i sierotom wojennym oraz najbiedniejszej ludności. Urządzał też akademie na cześć NP Maryi, rozszerzał Bractwo Królowej korony Polskiej, organizował pielgrzymki, otaczał opieką i wspomagał różne stowarzyszenia, zwłaszcza Sodalicje Mariańskie. Do księży cały czas apelował, aby zbliżali się do społeczeństwa, zwłaszcza "maluczkich, nieszczęśliwych, opuszczonych". Podczas wizytacji biskupich pilnował, żeby do stołu byli zapraszani także chłopi i robotnicy. Jako biskup Józef Sebastian Pelczar był niezwykle pracowity. Przeprowadził aż trzy synody diecezjalne, bardzo wiele zrobił dla formacji duchowej swoich kapłanów, dbał o rozwój szkolnictwa, propagował Związek Katolicko-Społeczny, powołany do "krzewienia i umacniania zasad katolickich w życiu prywatnym, rodzinnym i publicznym, jako też w wychowaniu młodzieży". Nie wahał się też zwracać uwagi możnym na niewłaściwy styl życia. Potrafił skarcić książąt Czartoryskiego i Sapiehę za to, że trwonią pieniądze na wyjazdy zagraniczne, zamiast zająć się dolą podległych im chłopów. Bp. Pelczar odznaczał się wielkim umiłowaniem Kościoła, Ojca św. i Ojczyzny. Bardzo pragnął, żeby Polska była silna wiarą i Bogiem. Podczas uroczystości w 500. rocznicę chrztu Władysława Jagiełły, odbywających się 15 lutego 1886r., tak mówił: "Bo komuż jest tajnym, że dziś tak daleko sięga Polska jak katolicyzm. Któż nie widzi, że dzisiaj narody marnieją i wracają do barbarzyństwa, w miarę jak porzucają zasady chrześcijańskie. Chcemy tedy, by naród polski przetrwał próby wieku, by nie wpuścił do swego serca jadu, który by go zatruł, by się nie ugiął nikczemnie przed żadną przemocą, strzeżmy jego wiary". Pomimo słabego stanu zdrowia bp Pelczar niestrudzenie angażował się w prace religijno-społeczne. W celu zachęcenia wiernych do ożywienia w sobie ducha wiary przeprowadzał częste wizytacje parafii, dbał o wysoki poziom moralny i umysłowy duchowieństwa, a zarazem sam dawał przykład głębokiej pobożności, wyrażającej się w nabożeństwie do Serca Jezusowego i Matki Bożej. Dzięki jego staraniom wzrosła liczba nowych kościołów i kaplic, a wiele świątyń zostało odnowionych. Pomimo niesprzyjających okoliczności politycznych przeprowadził trzy synody diecezjalne, ujmując w normy prawne różnorodne inicjatywy, dając im przez to lepsze oparcie i zapewniając trwałość. Biskup Józef Sebastian wnikał w potrzeby swoich wiernych i otaczał wielką troską najuboższych mieszkańców swej diecezji. Ochronki dla dzieci, kuchnie dla ubogich, schroniska dla bezdomnych, szkoły gospodarcze dla dziewcząt, bezpłatna nauka w seminarium duchownym dla chłopców z ubogich rodzin – to niektóre z dzieł, które powstały z jego inicjatywy. Ubolewał nad krzywdą robotników, dużo troski poświęcił aktualnemu wówczas problemowi emigracji i alkoholizmu. W listach pasterskich, artykułach publicystycznych i licznych innych wystąpieniach wskazywał na potrzebę ścisłego respektowania nauki społecznej papieża Leona XIII. Hojnie obdarzony przez Boga, nie marnował otrzymanych talentów, ale pomnażał je i rozwijał. Jednym z wielu dowodów jego ogromnej pracowitości jest bogata spuścizna pisarska, w skład której wchodzą dzieła teologiczne, historyczne, z dziedziny prawa kanonicznego, podręczniki, modlitewniki, listy pasterskie, mowy i kazania. Do najważniejszych dzieł w jego bogatej spuściźnie należą : Pius IX i jego wiek, Zarys dziejów kaznodziejstwa w Kościele katolickim, Zarys dziejów miłosierdzia w Kościele katolickim, Życie duchowe, Pasterz według Serca Jezusowego, Ziemia Święta i Islam.
Bp Pelczar zmarł w nocy z 27 na 28 marca 1924 r. Zostawił po sobie pamięć człowieka Bożego, który pomimo niełatwych czasów, w jakich żył, pełnił wolę Bożą. Ks. Antoni Bystrzonowski, uczeń i następca ks. Pelczara na katedrze uniwersyteckiej, w dniu pogrzebu powiedział o nim: “Łączył zmarły biskup przemyski w swojej osobie najpiękniejsze tego episkopatu przymioty i talenta. A więc niestrudzoną gorliwość pasterską, ducha inicjatywy z energią w działaniu złączoną, światłość wielkiej nauki i bodaj czy nie większą jeszcze świętość cnoty – nade wszystko zaś świecił wzorem i przykładem wyjątkowej pracy i iście młodzieńczym w niej zapałem”.
Dnia 2 czerwca 1991 r., podczas IV pielgrzymki do Polski, Ojciec św. Jan Paweł II dokonał w Rzeszowie beatyfikacji bpa Józefa Sebastiana Pelczara. W dniu 18 maja 2003 r. został kanonizowany. Relikwie błogosławionego znajdują się w katedrze w Przemyślu. W Krakowie czczony jest w sposób szczególny w kościele Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego. Wspomnienie liturgiczne Błogosławionego Józefa Sebastiana jest obchodzone 19 stycznia.
 
 
KALENDARIUM ŻYCIA
17.01.1842 – narodziny
19.01.1842 – chrzest w kościele parafialnym w Korczynie
09.1850 – wyjazd do Rzeszowa: rozpoczęcie nauki w szkole głównej
1852-58 – nauka w rzeszowskim gimnazjum
1858-60 – nauka w gimnazjum w Przemyślu
09.1860 – 07.1864 – studia teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu
17.07.1864 – przyjęcie święceń kapłańskich
18.08.1864 – 04.12.1865 – praca jako wikariusz w parafii Sambor
02.01.1866 – 10.12.1866 – studia teologiczne w jezuickim Collegium Romanum (Rzym)
06.11.1866 – 02.04.1868 – studia prawnicze w Papieskim Instytucie św. Apolinarego (Rzym)
24.04.1868 – powrót do Przemyśla
13.07.1868 – 10.1869 – posługa wikariuszowska w Wojutyczach i Samborze
10.1869 – 09.1870 – funkcja prefekta w Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu
od 10.1870 – wykładowca w seminarium przemyskim
19.03.1877 – nominacja na profesora UJ
12.04.1877 – przyjazd do Krakowa
1880/81 – prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
1881/82 – dziekan Wydziału Teologicznego UJ
1882/83 – rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
1883-99 – prezes towarzystwa Oświaty Ludowej
1884/85 – dziekan Wydziału Teologicznego UJ
1890/91 – prodziekan Wydziału Teologicznego UJ
03.05.1891 – założenie w Krakowie Bractwa NMP Królowej Korony Polskiej
18.04.1893 – złożenie profesji tercjarskiej (w Asyżu)
15.04.1894 – założenie w Krakowie Zgromadzenia Służebnic Najśw. Serca Jezusowego
15.12.1898 – nominacja na urząd biskupa sufragana przemyskiego
19.04.1899 – konsekracja biskupia
17.12.1899 – prekonizacja na ordynariusza przemyskiego
13.01.1900 – intronizacja
19.03.1924 – jubileusz dwudziestopięciolecia sakry biskupiej
28.03.1924 – śmierć
02.06.1991 – beatyfikacja
18.05.2003 – kanonizacja