27 grudnia 1918 roku – Wybuch Powstania Wielkopolskiego.
Stosunki panujące w zaborze pruskim, powodujące konieczność obrony przed brutalną germanizacją wytworzyło w społeczeństwie polskim w Wielkopolsce silne poczucie solidarności narodowej. Sprzyjały temu liczne organizacje o charakterze narodowym poczynając od chórów, bibliotek, towarzystw sportowych a na kasach samo pożyczkowych kończąc. Wszystkie te działania wspierało przepojone patriotyzmem duchowieństwo polskie w Wielkopolsce.
Koniec wojny oraz odrodzenie się państwowości w Polsce zaktywizowało działania mające na celu powrót Wielkopolski w granice państwa polskiego. Posłowie polscy w parlamencie Rzeszy powołując się na orędzie prezydenta Wilsona, zaczęli się domagać połączenia zaboru pruskiego z Polską.
W dniu 10 listopada 1918 roku ujawnił się w Poznaniu działający w konspiracji od 1916 roku Centralny Komitet Obywatelski. Pozostawał on pod politycznym wpływem Narodowej Demokracji. Po ujawnieniu przyjął on nazwę Rady Ludowe.
Od 13 listopada działacze Towarzystwa sportowego „Sokół” rozpoczęli tworzenie polskich Straży Obywatelskich. Od początku 1918 roku działała na terenie Polski tajna Polska Organizacja Wojskowa Zaboru Pruskiego. Powstała ona w oparciu o członków grup bojowych towarzystw sportowych „Unia”, „Warta”, członków skautingu i towarzystwa gimnastycznego „Sokół”. W listopadzie 1918 roku POW podporządkował się Naczelnej Radzie Ludowej.
Z rozporządzenia władz niemieckich od połowy listopada zaczęto tworzyć oddziały Służby Straży i Bezpieczeństwa. Formacja ta miała pełnić służbę porządkowo – wartowniczą. Dzięki masowemu napływowi Polaków do tej organizacji większość z jej oddziałów stała się w przyszłości podstawą do tworzenia oddziałów powstańczych.
W dniu 3 grudnia zebrał się w Poznaniu Sejm Dzielnicowy. W przyjętych na nim uchwałach domagano się połączenia Wielkopolski z państwem polskim oraz powołano 6 – osobowy Komisariat – organ kierowniczy Naczelnej Rady Ludowej.
Wydarzenia te spowodowały burzliwe protesty ludności niemieckiej a władze zaczęły ściągać do Poznania oddziały Grenzschutzu.
W drodze do Warszawy w dniu 26 grudnia zatrzymał się w Poznaniu Ignacy Paderewski, wywołując entuzjastyczne manifestacje ludności polskiej. Następnego dnia Niemcy zorganizowali kontrmanifestację w trakcie której zdemolowano lokal Komisariaty NRL, a hotel „Bazar” w którym zatrzymał się Paderewski ostrzelano z broni maszynowej. Chroniący budynek Polacy odpowiedzieli ogniem, rozpoczęły się walki w wyniku których siły polskie do wieczora opanowały centrum Poznania,
Naczelna Rada Ludowa usiłowała zakończyć akcję zbrojną gdyż zgodnie z jej koncepcją wyzwolenie zaboru pruskiego miało się odbyć z pomocą armii Hallera lub regularnych wojsk polskich. Jednak nic już nie mogło powstrzymać rozwoju wypadków.
W ciągu kilku następnych dni powstańcy opanowali poznańskie forty, cytadelę oraz lotnisko w Ławicy. W pierwszych dniach stycznia powstańców rękach powstańców były m.in. Gniezno, Oborniki, Września, Jarocin, Nowy Tomyśl. Po ciężkich walkach w dniach 5 i 6 grudnia opanowano znaczną część Inowrocławia. Do szczególnie ciężkich walk doszło w okolicach Chodzieży i Zbąszynia. W dniu 11 stycznia rozpoczęła się operacja „Szubińska” która doprowadziła do wyzwolenia Szubina i Żnina.
W połowie stycznia front ustabilizował się a 16 stycznia dowództwo nad wojskami powstańczymi objął rekomendowany przez J. Piłsudskiego gen. Dobór – Muśnicki. Podjęta przez Niemców operacja zaczepna w rejonie Nakła i Szubina nie przyniosła im sukcesu.
Układ rozejmowy zawarty miedzy Aliantami a Niemcami, objął również działania w Wielkopolsce, oddziały powstańcze zostały uznane za część wojsk koalicji.
W początku maja 1919 roku Niemcy rozpoczęli przygotowania do działań przeciwko Wielkopolsce. Koncentrując nad granicą z Polską ok. 350 tys. żołnierzy. Wobec rosnącego zagrożenia 25 maja 1919 roku dowództwo Armii Wielkopolskiej podporządkowało się Naczelnemu Dowództwu Wojsk Polskich. W czerwcu 1919 roku doszło do poważnych starć z Niemcami lecz podpisanie traktatu pokojowego przez Niemców spowodowało zaniechanie ich planu ataku na Wielkopolskę, której armia w owym okresie liczyła ok. 93 tys. żołnierzy.
W dniu 1 sierpnia 1919 roku Wielkopolska została przyłączona do Rzeczypospolitej Polskiej.
